Regionmonitor.com-ը հոդված է հրապարակել․
«Հետաքրքիր ու միաժամանակ շատ մտահոգիչ լուրեր են գալիս Սիրիայից: Դատելով վերջին հաղորդագրություններից՝ Թուրքիան որոշել է իր թեւի տակ վերցնել չեչեն գրոհայիններին, որոնք պայքարում են նախագահ Բաշար ալ-Ասադի կառավարական բանակի և նրանց աջակցող Ռուսաստանի օդատիեզերական ուժերի դեմ: Ի՞նչ է այս անգամ մտածել մեր «ընկեր Ռեջեփը»:
Ինչպես գիտեք, թուրքական բանակի ներխուժումից հետո Սիրիայի հյուսիսը փաստացի վերահսկում է Անկարայի և այն ահաբեկչական խմբավորումների կողմից, որոնք սատարում են Թուրքիային: Նախագահ Էրդողանի հայտարարած SAR ռազմական միջամտության նպատակն էր ստեղծել ուժեղ սահմանային բուֆերային գոտի, որը Թուրքիան կպաշտպանի քրդական զինված կազմավորումներից: Սիրիացիներն ու ռուսները միասին կարողացան ազատագրել Իդլիբ նահանգի հարավային մասը, բայց նրա հյուսիսային կեսը շարունակում է մնալ օկուպացված, ինչպես նաև մի շարք հարևան տարածքներ, որոնք շրջապատում են Թուրքիայի սահմանը: Այդ տարածքներում գլխավոր դեր է խաղում «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ» (HTS) ահաբեկչական խմբավորումը, որը Ռուսաստանի Դաշնությունում արգելված է: Ի՞նչ է այն իրենից ներկայացնում։
Նախկինում այս արգելված ծայրահեղական կազմակերպությունը համարվում էր «Ալ-Քաիդա» -ի սիրիական ճյուղը, որը գործում էր «Ջեբհաթ ալ-Նուսրա» անունով: Այնուհետ, 2017-ին այն «պաշտոնապես» բաժանվեց «Ալ-Քաիդա» -ից ՝ նախ դառնալով «Ջեբհաթ ֆաթ աշ-Շամ», իսկ հետո դարձավ «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»-ի մաս: Այս «ռեբրենդինգի» նպատակը արտասահմանյան կարեկցող հովանավորներից առատաձեռն օգնություն ստանալու փորձ էր: 2017 թվականից «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»-ը գլխավոր հակակառավարական ուժն է Հյուսիսային Իդլիբում։ Խմբավորումը ստեղծել է կառավարման տարբեր քվազի-պետական ինստիտուտներ:
Վերջերս, «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»-ի ղեկավարությունը դիմել է մոջահիդների հայտնի ու հարգված հրամանատար Մուսլիմ Շիշանիին ՝ հորդորելով լքել Իդլիբ նահանգը: «Հայաթ Թահրիր ալ-Շամ»-ը վերջնագիր է ներկայացրել մահմեդական Շիշանիին՝ կոչ անելով, միանալ իրենց կազմակերպությանը կամ հեռանալ: Մուսուլման Շիշանին հրաժարվել է միանալ նրանց:
Նրբությունը կայանում է նրանում, որ մահմեդական Աբու Վալիդ ալ-Շիշանին, որի իսկական անունը Մուսլիմ Մարգոշվիլին է՝ Վրաստանի Պանկիսի կիրճից է, որտեղ հիմնականում բնակվում են քիստ չեչեններ, Իչկերիայի Չեչենական Հանրապետության ստեղծման համար երկու պատերազմների «վետերան» է, ինչպես նաեւ սիրիական «ապստամբների» հրամանատարը: Կապույտ աչքերի և կարմիր մորուքի համար նրան շնորհվել է «Վիկինգ» մականունը: Այս մարդը նախկին խորհրդային հանրապետություններից Սիրիա եկած ամենահայտնի մահմեդականներից մեկն է:
Այսպիսով, մահմեդական Շիշանին չափազանց անկախ գործիչ է HTS-ի համար, ինչը բացատրվում է, որ նա մեծ աջակցություն է վայելում Թուրքիայի կողմից: Ըստ ամենայնի, մեր «ընկերը ՝ Ռեջեփը» որոշել է խաղադրույք կատարել չեչենների վրա ՝ մեկ քարով երկու թռչուն սպանելու համար:
Ակնհայտ է, որ Անկարան գիտի «բաժանիր և տիրիր» սկզբունքը և շահագրգռված չէ, որ ահաբեկչական խմբավորումները դառնան չափազանց մեծ և չափազանց անկախ ՝ ապագայում մոռանալով իրենց հովանավորների մասին: Մյուս կողմից, շատ նյարդայնացնում է, թե ինչպես է դա արվում: Օրինակ ՝ Սիրիայի Ալ-Խասեկե նահանգի Ռաս-ալ-Այն քաղաքում գտնվող թուրքական տարածքում նախօրեին բացվեց, այսպես կոչված, «Կովկաս-չեչենական հասարակության կենտրոնը»: Արարողությունը գլխավորում էր Թուրքիայի զինված ուժերի գեներալ-լեյտենանտը, որը միջոցառմանը տվեց պաշտոնական կարգավիճակ, իսկ շենքի վրա բարձրացվեց Ռուսաստանի Դաշնությունում արգելված Չեչենական Իչկերիայի Հանրապետության (ԻՀ) դրոշը և զինանշանը։
Հիշեցնենք, որ ՄՀՀ-ն հռչակվել էր 1991 թ., Ինչը հանգեցրել էր երկու արյունալի պատերազմների ՌԴ կենտրոնական իշխանության և չեչեն անջատողականների միջև:Մոսկվան կարողացավ վերջապես լուծարել հռչակված Իչկերիան միայն 2000 թ.-ին, իսկ այս «հանրապետության» «ղեկավար մարմինները» Ռուսաստանի Դաշնությունում ճանաչվեցին որպես ահաբեկիչներ: Ի դեպ, մինչ 2000-ականների սկիզբը ՄՀՀ ներկայացուցչություններ կային Ադրբեջանում, Քաթարում, Վրաստանում, Լիտվայում, Էստոնիայում և, իհարկե, Թուրքիայում: 1995 թվականին Կիեւի մեր ուկրաինացի «ընկերները» նույնպես մտածում էին Իչկերիայի անկախությունը ճանաչելու հնարավորության մասին: Նկատենք, որ Մայդանը դեռ շատ-շատ հեռու էր: Եվ հիմա մեր մյուս «մեծ ընկերը» ՝ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը ցուցադրաբար վերադառնում է ՄՀՀ-ի և չեչենական անջատողականության թեմային:
Սա շատ մտահոգիչ է: Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի հաղթանակից հետո Անկարան, իր դաշնակցի միջոցով, կարողացավ ամրապնդվել Հարավային Կովկասում: Այժմ, ըստ ամենայնի, հերթը Հյուսիսինն է: Թուրքիան իր թեւի տակ է առնում Սիրիայում ոռնացող չեչեն գրոհայիններին և, ակնհայտորեն, փորձում է նրանցից հենակետ ստեղծել Ալ-Հասեկում սիրիական զորքերի առաջխաղացման ճանապարհին: ՌԴ օդատիեզերական ուժերի գրոհներն իրենց դիրքերի և «Կովկաս-չեչենական հասարակության կենտրոնի» վրա անմիջապես շղթայական ռեակցիա կսկսեն բուն Չեչնիայում: Ընտանեկան կապեր, արյան վրեժ՝ այս ամենը դեռ չի վերացել Հյուսիսային Կովկասում: Անջատողականներին ֆինանսավորելով, Թուրքիան կարող է լծակներ ձեռք բերել այս կարևոր տարածաշրջանում, օգտագործելով Մոսկվայի հին ցավոտ վերքը: Այստեղ խնդիրը սկսելն է, իսկ դադարեցնելն արդեն դժվար կլինի:
Երրորդ Չեչենական պատերազմը կարող է ՌԴ համար մեծ փորձություն լինել»։
Հեղինակ ՝ Սերգեյ Մարժեցկի
