Կարծում եմ՝ այս պատմական իրադարձությունը վերնագրեր է գրավել ոչ միայն Իրանում, այլև ամբողջ աշխարհում։ Մեզ համար կարևոր է լսել եղբայրական երկրների, մասնավորապես՝ Իրանի արձագանքն ու կարծիքները։ Դրա մասին իրանական IRNA լրատվական գործակալությանը տված հարցազրույցում հայտարարել է ՀՀ փոխարտգործնախարար Վահան Կոստանյանը։ Դա նրա պատասխանն էր այն հարցին, թե ինչ ազդեցություն կունենա Վաշինգտոնում Երևանի և Բաքվի միջև ստորագրված համաձայնագիրը տարածաշրջանի անվտանգության և կայունության վրա։
«Մենք բարձր ենք գնահատում Իրանի արտաքին գործերի նախարարության հավասարակշռված հայտարարությունը, ինչպես նաև արտգործնախարարի և Իրանի նախագահի հետագա հայտարարությունները: Ըստ իս, մենք այժմ մտնում ենք նոր դարաշրջան Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերություններում, երբ երկու երկրներն էլ և նրանց առաջնորդները բացահայտորեն վերահաստատել են իրենց հանձնառությունը խաղաղությանը: Դա դրական ազդեցություն կունենա ոչ միայն մեր երկկողմ հարաբերությունների, այլև տարածաշրջանային դինամիկայի վրա՝ քաղաքականությունից մինչև տնտեսություն։
Մեր հիմնական պայմանավորվածություններից մեկը տարածաշրջանում տրանսպորտային ուղիների բացումն է՝ երկրների ինքնիշխանության, իրավասության և տարածքային ամբողջականության լիակատար փոխադարձ հարգանքով: Գործնականում դա նոր հնարավորություններ կբացի Հայաստանի և Իրանի միջև երկաթուղային համագործակցության համար, ներառյալ՝ Նախիջևան-Ջուլֆա գիծը, որն Իրանին կապահովի մուտք դեպի Հայաստան և, ի վերջո, դեպի Սև ծով»,- ասել է նա։
ՀՀ փոխարտգործնախարարը միաժամանակ պատասխանել է այն հարցին, թե ինչպես է Հայաստանը տեսնում Իրանի տեղը այս սխեմայում և ինչպիսին է Երևանի տեսակետը տարածաշրջանային մեխանիզմների, մասնավորապես «3+3» ձևաչափի դերի վերաբերյալ՝ հետագա առաջմղման գործում։
«Ինչ վերաբերում է Իրանի դերին, մասնավորապես Իրանի առաջարկած «3+3» տարածաշրջանային մեխանիզմի շրջանակում, պետք է ասեմ, որ Հայաստանը մասնակցում է դրան այս հարթակի առաջին հանդիպումից ի վեր՝ նախ փոխնախարարի, ապա նախարարների մակարդակով։ Կարծում ենք՝ այս երկխոսության ձևաչափը կարող է հարմար հարթակ ծառայել տարածաշրջանային նախագծերի, մասնավորապես՝ տրանսպորտային կապի ապահովման նախագծերի քննարկման համար։ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև վերջին զարգացումները և տարածաշրջանային տրանսպորտային երթուղիների վերականգնման վերաբերյալ սկզբունքային համաձայնությունը նոր գլուխ են բացել երկխոսության համար, ներառյալ՝ 3+3 ձևաչափով։ Ըստ նախարարական վերջին հայտարարության՝ հաջորդ հանդիպումը պետք է տեղի ունենա կամ Երևանում, կամ Բաքվում, և մենք նաև երկկողմ խորհրդակցություններ ենք ծրագրում ադրբեջանական կողմի հետ»,- ասել է Կոստանյանը։
Նա խոսել է նաև Երևանի դիրքորոշման մասին տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի կամ որևէ երրորդ կողմի ներկայության վերաբերյալ և երաշխավորել է, որ ԱՄՆ-ն բացասական դեր չի խաղա տարածաշրջանային երկրների համար։
«Ինչ վերաբերում է Թեհրանի մտահոգություններին այս համաձայնագրի և Միացյալ Նահանգների դերի վերաբերյալ, պետք է ասեմ, որ դա երեկ և այսօր մեր քննարկումների հիմնական թեմաներից մեկն էր։ Ես այստեղ եկա այն ուղերձով, որ Հայաստանը հաշվի է առել Իրանի մտահոգությունները, և որ այդ զգայունությունները հաշվի են առնվել տրանսպորտային կապի նախագծի՝ «Թրամփ» նախագծի վերաբերյալ նախնական բանակցություններում։ Այդ նախագծի որոշ մանրամասներ արդեն սահմանվել և համաձայնեցվել են, ես դրանք կիսել եմ իրանական կողմի հետ և պատրաստ եմ հրապարակայնորեն հայտարարել դրանց մասին։ Նախատեսվում է Հայաստանում գրանցել ընկերություն, որի բաժնետոմսերը կբաժանվեն Հայաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև, բայց դա չի նշանակում Միացյալ Նահանգների ներկայությունը տարածաշրջանի անվտանգության ոլորտում։ Մենք հասկանում ենք, որ դա իրանական կողմի հիմնական մտահոգություններից մեկն էր, և ես կարծում եմ, որ այն հանվել է։
Մեզ համար ռազմավարական նշանակություն ունի, որ Իրան-Հայաստան սահմանը և դրա անցակետերը գործեն առանց ապրանքների և ուղևորների տեղաշարժի խափանումների և խոչընդոտների, և մենք այստեղ որևէ խնդիր չենք տեսնում։ Տրանսպորտային ուղիների բացումը, այդ թվում՝ երեք նոր նախագծերը, կիրականացվի երկրների ինքնիշխանության և իրավասության սկզբունքի հիման վրա, ինչն ինքնին ևս մեկ երաշխիք է»,- ասել է ՀՀ փոխարտգործնախարարը։
Ըստ նրա՝ տրանսպորտային ուղիների բացման հարցի վերաբերյալ ընդհանուր դիրքորոշումը շարադրված է ՀՀ վարչապետի «Խաղաղության խաչմերուկ» նախաձեռնության մեջ։
«Կարծում ենք՝ այս բացումը չպետք է հանգեցնի նոր աշխարհաքաղաքական սահմանափակումների, այլ պետք է ծառայի որպես միջոց՝ աշխարհաքաղաքական ուժի կենտրոնների միջև վստահությունն ամրապնդելու համար։ Գործնականում, ԱՄՆ-ի բաժնեմասը Հայաստանում գրանցված ընկերությունում օգուտ կբերի հենց ԱՄՆ-ին, Իրանը կշահի Սև ծով մուտք գործելուց, և մենք կկարողանանք կապվել Ռուսաստանի հետ Ադրբեջանում գտնվող երկաթուղային գծով։ Հույս ունենք, որ նման փոխադարձ տնտեսական փոխկախվածությունը կծառայի որպես համագործակցության կամուրջ, այլ ոչ թե խոչընդոտ»,- ընդգծել է Կոստանյանը։
Ըստ նրա՝ Թեհրանի հիմնական մտահոգություններից մեկը կապված է պատմական Իրան-Հայաստանյան սահմանի հետ։
«Մենք գնահատում ենք այդ սահմանը և շնորհակալ ենք Իրանի վերջին տարիներին այս հարցում ցուցաբերած քաղաքական աջակցության համար։ Այս իրավիճակը մեզ համար նույնքան կարևոր է, որքան Իրանի համար, և այն ոչ մի պարագայում չի փոխվի։ Մենք անհրաժեշտ երաշխիքներ ենք տվել իրանական կողմին»,- հայտարարել է Վահան Կոստանյանը։
