«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հայաստան–Ադրբեջան հարաբերությունների ամենազգայուն հանգրվանում խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը թվում է անխուսափելի։ Այն պետք է հիմնված լինի արդեն իսկ բարձր մակարդակներում ձեռք բերված փաստաթղթերի վրա, ինչն ինքնին կարևոր ձեռքբերում է երկու երկրների համար։ Բայց փաստաթուղթը խաղաղությունը չի դարձնում իրական, եթե դրա հիմքում բացակայում է հիմնարար բաղադրիչը՝ փոխադարձ պատրաստակամությունը։
Սա մանկավարժություն չէ, սա ատելության դաս է՝ փոխանցվող սերնդից սերունդ։ Եվ սա ընդամենը մեկ տեսարան է այն հսկայական համակարգից, որտեղ հայկականը ներկայացվում է ոչ թե որպես հարևանության և մարդկային հարաբերությունների նյութ, այլ որպես սպառնալիք, թիրախ, վերացման ենթակա «այլություն»։
Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր Արման Աբովյանն իրավացիորեն նկատում է, որ ադրբեջանական պետական խոսույթի առանցքն ու իմաստը կառուցված են հայատյացության վրա։ Եթե այդ ատելությունը հանենք, նրանց քաղաքական նարատիվը պարզապես կքանդվի։ Սա ոչ թե եզրակացություն է մեկ դրվագից, այլ ամբողջ քաղաքական համակարգի կարգաբերված գործելակերպ՝ երեխաների դաստիարակությունից մինչև պաշտոնական քարոզչություն։
Այստեղ է, որ առաջ է գալիս գլխավոր հարցը՝ ինչպե՞ս կարող է իրական խաղաղություն ձևավորվել, եթե կողմերից մեկը խաղաղություն է քարոզում, իսկ մյուսը՝ պատերազմ։ Ի՞նչ արժեք ունի խաղաղության մասին խոսույթը, եթե այն չի հանդիպում նվազագույն փոխադարձ ջանքի։ Ի՞նչ իմաստ ունի անընդհատ կոչ անել հանդուրժողականության, եթե դիմացի կողմը տարրական մարդկային արժանապատվություն անգամ չի սովորեցնում իր երեխաներին։
Հայաստանի խաղաղարար հռետորաբանությունը չի կարող փոխարինել այն դատարկությանը, որն այսօր կա Ադրբեջանի ներսում՝ հանդուրժողականության բացակայություն, փոխադարձ հարգանքի բացակայություն, խաղաղ ապագայի նախադրյալների բացակայություն։ Խաղաղությունն այն է, որը ծնվում է երկու ժողովուրդների ներսում, ոչ միայն ստորագրվող փաստաթղթերի վրա։
Այսօր մենք ունենք երկու հակադիր իրականություն. Հայաստանում՝ խաղաղության պատրաստակամություն, Ադրբեջանում՝ ատելության մշտական վերարտադրություն։ Եվ հենց այս հակադրությունն է անխուսափելի դարձնում հարցը՝ արդյոք հնարավո՞ր է համակեցություն, երբ հիմքերն այդպես էլ չեն փոխվում։
Միակողմանի խաղաղությունը, որքան էլ ազնիվ լինի իր հիմքում, չի կարող ապահովել իրական անվտանգություն։ Այն դառնում է ոչ թե հավասար երկխոսություն, այլ անպատասխան աղերսանք, որը կարող է Հայաստանին կանգնեցնել նոր վտանգավոր շրջանի առաջ։ Խաղաղությունը կարող է լինել միայն երկկողմ, միայն այն դեպքում, երբ երկու ժողովուրդներն էլ գիտակցաբար ընտրում են ապագան։ Իսկ մինչ այդ Հայաստանը չի կարող անտեսել այն, ինչ տեղի է ունենում Բաքվում, որովհետև հենց այնտեղ է գրվում վաղվա պատերազմի կամ խաղաղության հիմքը։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
