Վերջին մի քանի տարիներին աշխարհում տեղի են ունենում անորոշություններ, անսովոր երևույթներ և զարգացումներ, այնպիսի երևույթներ, որոնց դրսևորման հավանականությանը Երկրորդ աշխարհամարտից հետո ոչ ոք չէր կարող հավատալ։ «Երևանյան երկխոսություն» երկրորդ համաժողովի ժամանակ ունեցած ելույթում այս մասին ասել է ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը։
«Ժամանակի որոշակի պահի դրությամբ հաստատված միջազգային կարգի հիմքերը լարվածություն են կրում, միջազգային իրավունքի սկզբունքները, այդ թվում՝ տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անխախտելիությունը, որոնք ժամանակին սրբազան էին համարվում, կորցրել են իրենց կշիռը։ Այժմ դրանք թվում են պարզապես գեղեցիկ բառեր, որոնք ամրագրվել են հռչակագրերում և կանոնադրություններում, սակայն շատ հաճախ՝ ապարդյուն։ Դաշինքները կորցնում են իրենց ամբողջականությունը, երբեմնի անսասան կապերը խարխլվում են, նախկին հակառակորդների շահերն անսպասելիորեն մոտարկվում են՝ խոցելի դարձնելով պայմանագրով պարտավորված դաշնակիցներին և փոխելով խճանկարը։ Միջազգային կոնսենսուսը խաթարվում է աշխարհաքաղաքական լարվածությունների աճի ֆոնին։ Միջուկային սպառնալիքների վերաբերյալ հռետորաբանությունը կրկին ի հայտ է եկել համաշխարհային խոսույթում՝ վերադարձնելով անցյալ հարյուրամյակի խորագրի վախերից մի քանիսը։
Եվրամիությունը, որը ծնվել է որպես տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրման համայնք, բայց առաջին հերթին որպես խաղաղության նախագիծ, ներկայում դիտարկում է Եվրոպայի վերազինման ծրագրի հնարավորությունը, որը նպատակ ունի զգալիորեն ավելացնել պաշտպանական բյուջեն։
Ականատես ենք լինում մարդասիրական ճգնաժամի խորը վերքերին, երբ սովը համակել է համայնքներին, խաթարվել են մատակարարման շղթաները և ահաբեկչության, ատելության խոսքի և անհանդուրժողության ստվերները սպառնում են մարդկային արժանապատվության և համակեցության հիմունքներին։
Էթնիկ զտումները հեռավոր սարսափներ չեն, դրանք տեղի են ունենում մեր աչքերի առաջ, և մենք դա տեսել ենք սեփական փորձով մեր սահմանների մոտ։ Տառապանքն Ուկրաինայում և Գազայում մեկուսի դեպքեր չեն, դրանք նաև համակարգային ձախողումների արտացոլանքն են։
Հիբրիդային պատերազմի երբեմնի ուրվականն այժմ դարձել է անհերքելի իրականություն։ Ապատեղեկատվությունը և կեղծ լուրերը դառնում են զենքեր, որոնք ի զորու են խարխլել ժողովրդավարության կարևորագույն հիմքերը»,- նշել է ՀՀ ԱԳ նախարարը։
Նրա խոսքով՝ առևտրային պատերազմները սրվում են՝ սնուցվելով աննախադեպ մաքսատուրքերի սահմանմամբ։ Արհեստական բանականությանը տիրապետելու մրցավազքում գնալով ավելի հաճախ է մոռացության մատնվում էթիկական կողմը՝ ի չիք դարձնելով պաշտպանիչ երաշխիքները և շրջանցելով վերահսկողությունը, այդպիսով խորացնելով անկանխատեսելի ապագայի հետ կապված անհանգստությունը։
«Արագանում են էներգիայի նոր աղբյուրների փնտրտուքները, համաշխարհային տնտեսությունը՝ և միլիոնավոր մարդկանց առօրյա կյանքը վերափոխելու ներուժով։ Կլիման այլևս չի հետևում սեզոնների՝ մեզ ծանոթ օրինաչափություններին։ Այսպիսով մարդկությունը կանգնած է մեծ անհայտության առաջ։ Սա հասկանալիորեն ստեղծում է քաոսի տպավորություն և խուճապի զգացում առաջացնում անհատների, ընտանիքների, ազգերի շրջանում»,- ասել է նա։
ՀՀ ԱԳ նախարարը, սակայն, շեշտել է, որ առաջին անգամը չէ, որ աշխարհն անցնում է անհայտության միջով։ «Ոչ վաղ անցյալում Covid-19 համավարակի օրերին մարդկային կյանքի կորստի մասշտաբները և դրա հետ կապված վախերը կտրուկ աճեցին՝ վերափոխելով ամեն ինչ՝ միջանձնային հարաբերություններից և կենսապահովման միջոցներից մինչև աշխատաշուկայի կառուցվածք և նույնիսկ մեր մտածելակերպը։ Ոչ ոք չգիտեր, թե ինչ տեսք կունենա աշխարհը համավարակից հետո։ Սակայն պատմությունը մեզ հիշեցնում է, որ աշխարհը նախկինում էլ բախվել է նման համաճարակների, ավելին՝ տեղեկատվական մեկ այլ դարաշրջանում. հիշենք Սև մահը և իսպանական գրիպը՝ ի թիվս այլոց»,- մանրամասնել է Միրզոյանը։
ՀՀ ԱԳ նախարարի խոսքով՝ երկու համաշխարհային պատերազմները, չնայած դրանց պատճառած աղետալի մարդկային կորուստներին, խթանեցին տեխնոլոգիական նորարարություններ, որոնք հեղափոխեցին բժշկությունը, կապը և տրանսպորտը։
«Այսօր արհեստական բանականությունը, վերափոխելով արդյունաբերությունը, որը վերացնում է որոշ մասնագիտություններ և վերաիմաստավորում աշխատանքի բուն բնույթը, մեզ հիշեցնում է արդյունաբերական հեղափոխության ժամանակները, երբ ի հայտ եկան արտադրական գործընթացի կազմակերպման առաջին մեթոդները։ Մեր օրերում հայտնի այն պարզ ճշմարտությունը, որ Երկրագունդը պտտվում է Արեգակի շուրջ, ժամանակին լրջագույն հայտնագործություն էր, որը մարտահրավեր նետեց ողջ աշխարհայացքին։ Այս անհայտությունն այնքան անհավատալի և վախեցնող էր, որ տեսության կողմնակիցներից մեկին՝ Ջորդանո Բրունոյին անգամ այրեցին խարույկի վրա։ Երբ հայտնաբերվեցին նոր մայրցամաքներ և տարածքներ, ինչպիսին Ամերիկան էր, անհայտության ևս մեկ շերտ ավելացավ՝ վերաձևելով համաշխարհային գիտակցությունը։ Անհայտ օվկիանոսներ հատած ծովագնացներից մինչև մեր ամենավաղ նախնիները, որոնք դուրս էին գալիս իրենց ծանոթ որսորդական տարածքներից, մարդկությունը միշտ կանգնած է անհայտության եզրագծին։ Անհայտության մեր հետազոտությունը սկիզբ է առնում վաղ Homo Sapiens-ից, որը պատահաբար բացահայտեց շատ վտանգավոր անհայտության՝ կրակի ուժը։ Այսպիսով, սա աշխարհի վերջը չէ։ Եվ, եթե որոշ մարդիկ կարծում են, որ մենք մոտ ենք աշխարհի վերջին կամ ներկայիս իրականությունը նկարագրում են որպես այդպիսին, ապա հնարավոր է, որ սա պարզապես այն բազմաթիվ աշխարհի վերջերից մեկն է, որոնցից հետո մենք շարունակել ենք ապրել։
Մարդկությունը մշտապես ցուցադրել է այն, ինչը Նիկոլաս Թալեբն անվանում է հակափխրունություն. մենք ոչ միայն հաղթահարում ենք սթրես փորձությունները, այլև ուժեղացած ենք դուրս գալիս դրանցից, դիմացկունը դիմանում է ցնցումներին և մնում նույնը, հակափխրունը դառնում է ավելի լավը։ Դա կիրառելի է նաև անձնական մակարդակում։ Մեզանից յուրաքանչյուրն ավելի ուժեղ է դարձել որոշակի ճգնաժամ, ցնցում կամ անձնական ողբերգություն հաղթահարելուց հետո»,- նշել է Արարատ Միրզոյանը։
Նրա գնահատմամբ՝ մարդկությունը վախեցել է գիտական առաջընթացից, սակայն արդյունքում հայտնվել է ավելի հարմարավետ միջավայրերում, ապրել ավելի առողջ և ավելի երկար
«Մենք ավելի շատ գիտելիք, ավելի ուժեղ գործիքներ ունենք աշխարհով միմյանց կապակցվելու համար, քան երբևէ։ Եվ իսկապես, բազմաթիվ առումներով մենք այսօր ապրում ենք մարդկության պատմության ամենաառաջադեմ դարաշրջանում։ Եվ, այո, այսօր մեր առաջ ծառացած անորոշությունը մեծ է, բայց մենք ավելի պատրաստված ենք, քան երբևէ նախկինում, քան նախորդ որևէ սերունդ։ Ավելին՝ տեկտոնական փոփոխությունները նաև հնարավորություններ են բացում առաջադիմական զարգացման համար, եթե մենք բավականաչափ խելացի և իմաստուն լինենք առաջխաղացման ուղին լուսավորելու և անհայտության միջով նավարկելու համար»,- շեշտել է Միրզոյանը։
